MİLAS VE ÇEVRESİ
Ben genelde kalabalık gezi gruplarıyla gezmeyi sevmem. Genellikle çok karmaşa ve vakit kaybı olur. Ancak İzmir THBT’den Özgür Topaç arkadaşımızın düzenlediği geziler o kadar değişik ve güzeldir ki . Bir kere fazla kargaşa olmaz ve bu geziler Tarih doçenti arkadaşımız Ercan Sepetçioğlu ‘nun inanılmaz keyifli rehberliğinde yapılır.
Leyleklerin göç yolunda olan Milas semalarından
Bu sefer gezi ailemin büyüklerinin memleketi Milas ve çevresi olunca kardeşim Çiğdem’le hemen kaydımızı yaptırdık. Bodruma giderken yanından geçtiğimiz ve hep gezmeyi düşündüğümüz bu ilçenin tarihte ne kadar önemli bir yeri olduğunu bu gezide öğrendik.
kapıkırı karşındaki adadaki kalıntılar
Gezi grubu yine çok kalabalıktı ama düzen ve disiplin ufak tefek bir iki aksama dışında çok iyi idi.
İlk durağımız Bafa gölü kenarındaki Çeri Restoranda kuş sütü eksik kahvaltımızda grupla buluşuyoruz. Bu gezilere katılıp keyfini görenler Ankara’dan .İstanbul’dan Samsun’dan bile bu 2 günlük geziye gelmişler.
Kapıkırı Sahili
Oradan Bafa gölü kenarındaki tarihi Kapıkırı köyüne gidiyoruz. Orada antik diller uzmanı olan ve Stratonikeia kazılarında çalışan Doç.Dr. arkeolog Murat Aydaş “Kapıkırı’nda kelimenin etimolojisine değindi. Göl üzerindeki bir adada yer alan kale kapısından geldiğini, Kapıkırık tan yerel söylemlerle, Kapıkırına dönüştüğünü anlattı. Bugün ki yaygın kullanımımızın tersine ismin önde sıfatın arkada söylendiği bir dilin antik dönemlerden geldiğini, bölgeye sonradan yerleşen Türklerin de bu tarz kullanımı benimsediğini örneklerle gösterdi. Tabi ki de bir kez daha Cumhuriyeti kuran iradenin Anadolu da yaşamış bütün kültürleri benimsemekte ki haklılığını. Ve Muğla il sınırları içinde yaşamakta olan ben, Yerkesik’ten, Kaputaş’a onlarca yerin adlarını yeniden anlamlandırmayı öğrendim.” 1
Milattan önce bu bölge deniz kenarında iken Heraklia isimli önemli bir liman kenti konumunda imiş. uzun süre Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğunun egemenliğinde kalmış. Şu an Heraklia antik kentinden kalanlar: Kaya mezarları, Athena tapınağı, şehir surları, ....
Daha önce bu bölgeye yaptığım bir gezide beş parmak dağlarında yürümüşve buradaki mağaraları ve içindeki resimleri görmüştüm.
Eskiden buralarda Endymion isimli bir çoban yaşarmış. Endymion öyle yakışıklıymış ki, ay tanrıçası Selene Endymion’a gönlünü kaptırmakta geç kalmamış. Selene, geceleri sevgilisini ziyaret eder, ay ışığı göle yansıyıp su ışıkla oynaştıkça Endymion ve Selene de aşk yaşarlarmış.
Günün birinde Zeus bu aşktan hoşlanmış ve Endymion’a “dile benden ne dilersen” demiş. Endymion da sonsuza kadar genç ve güzel kalmayı dilemiş. Bunun gerçekleşmesi için Zeus Enymion’u sonsuz bir uykuya yatırmış. Ay Tanrıçası Selene Endymion’u uyurken de ziyaret etmeye devam etmiş, aşklarından da tam 50 çocuk meydana gelmiş.
Dünyanın en güzel dolunayı’nın her dolunay Selene gelip Endymion’u ziyaret ettiği için buradan izlenebileceği söylenir.
Burada köylü kadınlar yaptıkları oyaları , eşarpları satıyorlar.
Çomakdağ köyü
Kapıkırı’ndan çıkıp Milas’a 15km uzaklıktaki Türkmenlerin geleneklerini korudukları ,çok güzel el işleri yapan kadınların olduğu ve kültür düzeyi yüksek Çomakdağ köyüne gidiyoruz. Burada bizi bir sürpriz bekliyor. Geleneksel kıyafetleri içindeki kadın ve erkekler bizi karşılıyorlar. Ve bizim için geleneksel bir düğün töreni yapıyorlar.
Düğün Töreni
Meydanın etrafında da el işlerini satan kadınlar var. Özel kıyafetleriyle o yörenin zeybek oyunlarını oynuyorlar. Tabi bizim ekipteki arkadaşlar durur mu onlar da kalkıp köylülerle birlikte oynuyorlar.
Düğün gösterisini seyreden köy erkekleri
Öğlen yemeğinde geleneksel düğün menusu var. Kuru fasulye ,bulgur pilavı,keşkek , salata ve ayran.
Köy kayalık bir dağ eteğinde kurulmuş. Evlerin hemen hepsinde güzel manzaralı teraslar var.
Müze Evin Kapısı
Müze Ev
O bölge mimarisine uygun taş evlerden bir tanesini aile müze haline getirmiş. İçinde eskiden kullandıkları radyo, çanak çömlek ve giysi gibi eşyalardan oluşan küçük bir müze. Evlerin bacaları da Milas’taki değişik bacalardan. Velhasıl anlatması çok zor ama yaşanması çok keyifli bir öğleden sonra yaşadık.
Akşam 135 kişiyi alabilecek bir düğün salonunda yemek yedik. Türkü söyledik, halk danslarımızı yaptık. Gecenin bir sürprizi de bana 50. Yıl plaketi vermeleri idi. Eksik olmasın arkadaşlarımız sen yaşlandın ama gençken hoş bir kadındın demek için plakete 20 yaşımdaki fotoğrafımı koymuşlar.))
Pazar günü Belediyenin arkeologu olan Ernur Öztekin ile olağanüstü bir Milas gezisi yaptık. Belediyenin de tarihe olan saygısını görmek bizi mutlu etti.
Murat Salih Menteşe Evi
1927 yılında Murat Menteşe tarafından fransız eşi Suzan için yaptırılmış. Murat bey 1955,Suzan hanım 1976 yılında vefat etmiş. Şu anda evde torunlar oturmakta.
Milas’ın tarihi çok eskiye dayanıyor .Antik çağlardaki adı Mylasa olan Milas, en az 5 bin yıllık geçmişi ile bir tarih ve kültür kenti.
Bacalar
Bacalar
leyleklerden ve rüzgardan korunan baca
İlkçağlarda Anadolu'nun güneybatısında hüküm süren Karia Uygarlığının en önemli kentiydi. Milas'ın tarihinde civarda 27 antik kent kurulmuş . Tarih boyunca Karyalılar, Persler,Helen,Roma, Bizans,Selçuk ve 13. Yüzyılda bölge Menteşoğulları ile Osmanlı idaresine geçmiş.
Ernur Beyin bize yaptırdığı gezi şehir merkezinde başladı. Ekim devriminden kaçan Macarlar Milas’a ve adalara geliyor ve mimarilerini de getiriyorlar. Mimarinin özelliği osmanlıda kapalı olan balkonlar bunlarda açık, ayrıca tuvaletler de evin içinde. Belediye Milas’ta 270 bina tescillemiş.
Milas Evleri
Milas’ın bacaları meşhur. Bölge çok rüzgarlı olduğu için ve rüzgar her yönden kuvvetli estiği için ayrıca leyleklerin göç yolunda olduğunda onların bacalara konmasına mani olacak ve bacanın çalışmasını koruyan çeşitli şekillerde bacalar eski evleri süslüyor.
Yahudi Mahallesi
Meydanda ayrıca şu anda pastahane ve sinema olan bina ile ilgili hikaye ilginç. Ahçı Bekir kumarbaz . Karısının altınlarının hepisini kumarda kaybediyor. Karısını zorla ikna edip son altnla da kumar oynuyor ama bu sefer çok para kazanıyor ve zengin oluyor ve bu binayı yaptırıyor.
1940 ile 45 arasında Almanya’dan kaçan 1000 kadar yahudi Hoca Bedrettin mahallesine yerleşiyorlar. Burada yaşayan yahudiler şimdi İstanbul’a taşınmışlar .Şu anda Milasta yaşayan pek yahudi yok.
Ayrıca mübadale öncesi de hatırı sayılır bir Rum nüfusu varmış. Bizim büyük amcanın Dr. İsmail Hakkı Milaslı adına bir sokak var ,ancak yolumuz üzerinde olmadığı için gidemedik. Bizim soyadımız Milaslıoğlu değil Savran. Nedeni ise Amcam Selami, İsmail Hakkı beyin kızı ile nişanlı imiş sonra nişan bozulunca amcam soyadı kanunu çıktığunda amcam amcasının milaslıoğlu soyadını almayıp savranı almış.
Hekatomnio Kazıları
Hekatomnos anıt mezarının bulunduğu Uzunyuva bölgesinde 40 parsel kamulaştırılmış. Hekatomos anıt mezarı Bodrum’daki moseleumdan biraz daha küçük ama muhteşem bir antik kral mezarı. Uzun süre yeraltında gizli kazılar yapılmış ve pekçok eser kaçırılmış. İhbarlara rağmen nasıl olduysa kaçakçılar bulunamamış.
Etnografya Müzesi
Burada meşhur milas halılarını tanıtan bir müze,ayrıca kazılarda çıkan tarihi eserlerin sergilendiği bir alan ve etnografya müzesi var. Burası gezilmeden Milası gördüm denilemez.
Müze girişi
Benim ilgimi en çok halı müzesi çekti. Halıların boyaları doğal bitkilerden elde ediliyor. İplikler jüt,pamuk,keçi kılı ve ipek böceğinden elde edilen iplikler kullanılıyor. Ayrıca sentetik halılarda statik yükü azaltmak için elyaf içine az miktarda metal iplik koyuyorlarmış. Renkler için ise Piren otu sarı,ceviz kabuğu kahverengi,Hayıt zeytin yeşili ve haki,palamut meşesi haki,hardal, siyah ve kök bayodan kırmızı tonları elde ediliyor.
Halıdaki yılan motifi
Milas halılarının çok çeşitli motifleri var. Bakla çicekli göl,kaz ayağı,köpek izi,eli belinde,cıngıllı cafer,hayat ağacı,testere ve yılanlı miras gibi isimli motifler var. Bunlardan yılanlı milasın hikayesi ilginç. Yıllarca çocuğu olmayan bir oba bey kadının tek çocuğu olur . onu da yılan sokar ve çocuk ölür. Oba çocuğun ölümü ile yasa boğulur. Kadın da yılandan öcünü almak için ayaklar altında ezilsin diye halıya nakşeder. Milaslı kadınların el emeği olan halılar aynı zamanda onların dert ortağı olmuştur.
Turhan Selçuk'un doğduğu ev
Turan Selçuk burada doğmuş ve doğduğu ev duruyor. Ayrıca Hacı Ali Ağa konağı Akarca ailesi tarafından belediyeye bağışlanmış. Turan Selçuk’un orijinal karikatürleri orada sergileniyor. Bina türk usulu olduğu için tuvaleti bahçede. Benim doğduğum ev Buca’da 1800 yılarda yapılmış ve onun da tuvaleti dışarıdaydı ve banyosu yoktu. Leğende yıkanırdık.
Üç Fidan Heykeli
Müzesinin yan tarafında belediyenin seramik ve heykel atölyesi buluyor. Deniz,Hüseyin,Yusuf’un adına yapılan bir heykel çok güzeldi.
Çöllüoğlu Hanı
Arasta
Oradan kiliseden dönüştürülen Belen camiinin olduğu meydana gidiyoruz. Çöllüoğlu Hanı restore edilmiş ve yakın zamanda değişik el işlerinin yapıldığı bir yer olarak açılamaya hazır. Caminin karşısında ise 278 dükkanı bulanan Milas Arastası var. 278 dükkanın 78’i restore edilmiş ve kullanıma açılmış. Milas belediyesinin tarihe saygısı burada bir kere daha görüyoruz. Bu arasta ve han adalarla ticaret yapan kervanların yolu üzerinde. Buradaki berberlerde iş çıkışı insanlar gelip tek bir içki alıp evlerine giderlemiş. Tek tekçi söylemi de oradan gelmiş. Ayrıca Milas kadınları eskiden beri çok özgürmüşler. Onlar da yalnız başlarına kimse kınamadan meyhanelere rahatça gidebilirlermiş.Sanırım buradaki Rum ve Yahudai kültürünün bunda etkisi vardır.
Baltalı kapı
Oradan köylü pazarından geçerek Baltalı kapıya gidiyoruz. Adını kilit taşı üzerindeki antik çağlarda “Labrys” olarak adlandırılan çift yüzlü balta kabartmasından alan bu kapı antik dönemde Zeus Labrandos Festivali’nin geçtiği güzergah üzerinde Labrandaya kadar giden yolun üzerinde kentin kuzey kapısıdır. Hayıtlı Mahallesi’nde bulunan kapının üzerinde yer alan palmet motifleri ve mimari bezemeleri, kapının MS 2. yüzyıla ait olduğunu gösteriyormuş. Bu anıt Beçin’den başlayan Mylasa’nın içinden geçerek Labranda’ya oradanda Alinda’ya uzanan kutsal bir parçasıymış.
Belediye burayı da otobüslerin park edilip Milas gezisinin başlayacağı bir mekan haline getirmek için çalışmalarına başlamış.
Bizi bu bilgilerle donatan rehberimiz Ernur Bey’la vedalaşıp otobüslerle Yatağan yolu üzerinde bir derenin kenarındaki lokantada yemeğimizi yedikten sonra Stratonikeia antik kentine gidiyoruz.
Girişinde bir camii ,köy kahvesi ve hamam olan antik kenti. Bizi orada kazıları yapan Murat bey gezdiriyor.
Köy Kahvesi
Haluk’tan bir alıntı daha
“ Gezinin son durağı, Stratoneika; bir çok kez önünden geçmişliğim bir kez de ‘kaymakam bakışlı’ gezmişliğim var. Ama rehber, kazı ekibinden olunca bir başka oluyor gezmesi, hele de kazı ekibinde yazıları okuma görevini üstlenen arkeolog ise tadından yenmiyor.
Sonsuz aşkların ve gladyatörlerin şehri olarak bilirdim, adını Seleukos kralı,1.Antiokhos’un karısından alan bu şehirle ilgili pek çok bilgiye açık kaynaklardan ulaşılabilir ama, değerli rehberimizden bu kaynaklarda yer almayan bir bilgiyi edindim. Meğerse o dönemde de krallar, yöneticiler, bütün sene boyunca surların dışında tuttukları halklarına senede bir kez rüşvet verirlermiş. 23 Eylül’de (Bu tarihe dikkat benim de doğum günüm ama benim rüşvet verecek halim yok) Augustos adına düzenlenen şenliklerde, sur dışında yaşayan halk içeri alınır, hamamlarda pir-u pak yıkandırılır, zeytinyağı, et, şarap vb verilirmiş. Sonra evli evine, köylü köyüne. Tanıdık değil mi? Osmanlının cülus ve sünnet düğünleri ya da son yılların seçimleri.”1
Bu güzelve keyifli geziyi düzenleyen Özgür Topaç ve Ercan Sepetçioğlu’na sonsuz teşekkürlerimle...
.jpg)
